IDAZLANAK

EUSKARA ETA BOTERIA

Hizkuntzalaritzan egin ohi denez, euskara hemen sortu den ala inondik etorri den jakiteko, beste 

hizkuntzekiko ahaidetasuna bilatu zaio. Hainbat teoria egin dira euskarak kaukasiar hizkuntzekin, amazigerarekin, iberierarekin eta beste hainbatekin ahaidetasuna baduela esan dutenak. Hizkuntzen arteko alderaketarako hizkuntzalaritzak taxutu dituen metodoak erabiliz, ordea, frogatu da teoria horiek ez dutela behar besteko oinarririk. Orain arte jakin denez, beraz, beste hizkuntzen artean euskarak ez du ahaiderik.

Lehenik, esan beharra dago euskara Europako hizkuntzarik zaharrenetariko bat dela, etaEspainiar istorioan izandako gerrateetan bizirik iraun duen bakarra dela. Gertatzen dena da, jende askok kontrakoa diola. Jende hori orokorrean, euskara mintzatzen ez dutenak izan ohi dira.  Nire ustez, beraien hizkuntza ez denez edota hitz egiten ez dutenez, gaian sartzen dira euskarak duen garrantzia gutxiestearen nahiarekin edo okerrago, “kritikatzeko”. Ez zarete konturatzen euskara hizkuntza preziatu bat dela 

eta ikasteko galtzen ari zareten aukera oso ona dela. Horren aurrean esan  beharra dago gaur egunpertsona asko gaudela egunerokoan euskaraz mintzatzen garenak; eskolan, etxean, familiarekin… eta hizkuntza minorizatu bat izan arren, beti bizirik mantenduko dugula.

Euskararen jatorri bera duen hizkuntzaren bat aurkitzeko hamaika konparaketa egin dira, horietako bi izan dira nabarmenenak. Lehenak euskara eta iberozaharraren arteko ahaidetasuna gogorarazten duena, non onartua izan zen. Baina denborarekin bertan behera geratu zen. Bigarrenari dagokionez, Kaukasoko hizkuntzekin erlazionatzen da. Oro har, euskarak beste hizkuntzekin izan dezakeen ahaidetasuna oraingoz ezezaguna da eta ziurtasunez esan dezakegu.

Egia da euskara hizkuntza zaharra dela, baina gaur egun oso erabilia da eta oso ondo integratuta dago euskal gizartean, bai euskal erakundeetan, baita enpresa, ikastetxe, etxe eta bizi-taldeen eguneroko bizitzan ere. Horregatik euskara ikastera animatzen zaituztet, eta seme-alabak badituzue euskara ikastera eraman, gure kultura defendatu behar dugu eta boterea eman behar diogu.

Euskalduna naizen heinean eta eskola batean garatu naizen heinean, nire ustez gero eta guraso gehiagok sartzen dituzte beraien semeak euskaraz ikastera, konturatzen direlako onuragarria izan daitekeela beraien semeentzako. Izan ere, euskaratik urrun bizi diren pertsonak ez dira konturatzen euskara ikastea bere garrantzia duela, bere eguneroko bizitzan beharrezkoa ikusten ez baitute. Kasu hauetan euskaldunok gure aldetik zertxobait jarri dezakegu eta horrela euskararen garrantzia nagusitu. Euskararen garrantzia euskaldunen esku dago, denok apur bat jarri ezkero aurrera joan gaitezke.

Ondorio gisa, ikertzaile askok saiatu diren arren urte luzez euskararen jatorria argitzen,  nire ustez argitu gabeko enigma bat izaten jarraitzen du. Horregatik, euskara isolatutako hizkuntza gisa definitzen da, hau da, ezagutzen den ezein hizkuntzarekin harremanik ez daukan eta beste hizkuntza batzuekiko ahaidetasuna oraindik zehazteke daukan hizkuntza gisa.

 IPUINA (Azaroaren, 27

Etxera azkar abiatu eta bere gelako izpiluan  zapia ipinizuen.  Hurrengo eguna arte ez zen ausartu kalera zapihorrekin ateratzen oso urduri baitzegoen. Gauean zeharezin izan zuen lortik egin, buruan bueltak eta bueltakematen jarraitu zuelako ea nor izango zen jakinean. 

Goizero bezala, bere kafesnea hartu eta ogia erosterahabiatu zen. Oraingo honetan, zapiarekin ateratzea erabakizuen ea nor izango zen irrikitan zegoelako. Berak ez zuenespero gertatu zitzaiona; atetik atera espaloia zeharkatu eta bere etxetik 50 metrotara dagoen kafetegi batera habiatu zen. Ibilbide horretan barna ez zitzaion inorgerturatu ezta begiratu ere, oraindik goiz zelako eta kaleakutsik zeudelako. Ogia erosi bezain laster, etxerako bideahartu zuen, bitartean albo guztietara begiratuz.  Etxerairitsi eta bere etxeko atean  paper bat itxatsita ikusi zuen: “Inork baino gehio maite zaitudala jakin ezazu”. Beraarrituta papera hartu eta poltsikoan zituen giltzakateratzerakoan norbaitek atzetik bere eskuekin begiakestali zizkion. Sustoaren erruz giltzak lurrera erori eta berebihotza gero eta azkarrago zioan.  Momentu hartan eskuhorien sonatzen hasi zitzaizion, persona batengan pentsatuegin zuen, ez zuen sinesten. Azkenean, buelta eman eta bere buruan pentsatutako pertsona zegoen. Hitzik gabegeratu zen, ezin zuen hitz egin, bihotza atera beharzitzaion. Ezer pentsatu gabe besarkatu egin zion, besarkatzen ari ziren bitartean, “Nik ere inor bainogehiago maite zaitudala jakin ezazu”esan zion.   

Gaztea zenean, klaseko mutil batetaz maitemindu eginzen. Baina lotsatia zenez, ez zen ausartzen berarekin hitzegitera. Gertatzen dena da, mutila Asier izenekoa hurrutirabizitzera Joan behar izan zuela bere gurasoek han lana aurkitu baitzuten. Okerrena da, Asierrek Ane gustokozuela eta gauza berdinarengatik ez zen ausartu Aneri hitzegiten, neska oso polita zela esaten zuen.  Urteak pasa ziren eta bestearengan pentsatzen jarraitzen zuten, oraingoan damutzen ziren besteari ez hitz egin izanaz.

Urteak eta urteak igarota, Asier  etxez aldatu eta bera jakingabe Aneren bizilaguna izatera pasa zen. KonturatzeanAne bere bizilaguna zela, gazteak zireneko momentuezoroitu egin zen, berataz sentitu zuenaz.  Berarekin hitzegiteko hordua iritsi zela esan zion bere buruari. Horregatik hurrengo egunetan nota horiek jarri eta hitzegitera ausartu egin zen. 

Gaur egun lagun minak dira eta eguneroko kafesneaelkarrekin hartzen dute. Nor jakingo du zerbait gehiagoizatera iritsiko diren…

KONTAKIZUNA

Bazen behin mendian bizi zen familia txiki bat, diru gutxikoa. Beraien betebeharrak asetzeko baratza bakarrik baino ez zuten. Familia, aita ama eta hiru seme alabek osatzenzuten. Egunero aita baratzan hortzez eta aginez lanri heltzen zion, amak etxeko lanetanzegoen bitartean eta semeak eskolara joaten ziren bitartean. Bere egoera ekonomikoaoso txarra zen eta kezkatzen hasi ziren. Gurasoek etxez aldatzea eta herrira mugitzeahoberena zela pentsatu zuten, horrela lana bilatu ahal izango zutelakoan. Egoeranormalizatzen hasi zen, dirua irabazten hasi zirelako bakoitzak gustoko zuen lana aurkitu  zuelako. Egunak pasa ahala, ezinezkoa gerta litekeen gauza bat gertatu zitzaien.  Loterian hiru milioi egokitu zitzaizkien. Honen geroztik, mendian hainbeste maitezuten bizitza jarraitzea aukeratu zuten baita bizitza osorako dirua izango zutenez, noizbehinka bidaiatzeko erabiliko zuten. Loterian irabazitako premioarekin, bi txori tiro batez hil zituzten.

PERTSONA BATEN DESKRIBAPENA

Ainara 15 urteko neska gazte bat da. Mendillorrin bizi da bere bi anai arrebekin eta gurasoekin. Ainara, lotsatia den heinean klaseak hasterakoan arazoak izan zituenjerdearekin harremanetan jartzeko. Ainara lotsatia izan arren oso dibertigarria da, alaia. Baina esan beharra dago batzutan berritsua dela, 

adibidez bere anaiarekin jolastendagoenean eta zirikatzen hasten dionean. Neskatilari irakurtzea asko gustatzen zaio, txikitandik bere gelan satu eta orduak ematen zituen hor sartuta. Zaletasun horretazgain, Ainarak kirola gustoko du eta betidanik aritu da horretan bere gurasoak kirolariakbaitira. Ez du kirol konkretu bat praktikatzen, batzutan bere aitarekin edo amarekinkorrika egitera joaten da edo igeri lekura igeri egitera. Orain dela bi urtez, musikaakademia batera apuntatu zen musika gustoko zuelako eta gaur egun hip-hop taldebatean dago dantzatzen ikasten.

Bere ezaugarri fisikoei dagokionez, Ainara neska altua da, argala nahiz eta asko jatenduen. Ile kizkurtua dauka bere ama bezalakoa, kolorea ordea aitarena dauka, ilegorriiluna. Neskatilak, begi  oso politak ditu biribilak eta oso handiak. Koloreari erreparatutagris ilunak direla ikusi daiteke urdin tonu pixka batekin. Egia esan, daukan begi koloreajende gutxik dauka. Aurpegiari itxura polita ematen dion pekak baditu. Ahoaridagokionez, ezpain lodi-lodiak ditu bere aita bezalakoak, kokotsa ordea biribila eta txikia. Belarriak ileagatik asko ez ikusi arren, berari ez zaizkio asko gustatzen zorrotzakbaitira. Horregatik ez du inoz koletarik ezta beste orrazkerarik eramaten. Gorputza, lehen esan bezala, neska argala da kirolaria. Oinei dagokionez bere altuerarekikoaproposak. Eskuak ordea ez hain handiak.

TESTUAREN AMAIERA

Deneteriko ikuspuntuak egon daitezke honen aurrean, baina ukaezina da Frantziakeskaintzen dituen laguntzak eskasak direla. Esan bezala, euskera hiltzen ari da eta Frantziak eskaini dituen laguntzekin euskaldunok horren konplize bihurtzen gara.

MIN ARINGARRIA:

​Iparraldean bizi den, Eneko Bidegain iritzi egileak Berria egunkarian argitaratutakotestu honetan, Iparraldeko euskararen egoeraz mintzo da. Lehenengo pertsona nabarmentzendelarik, euskladun guztien izenean idazten du, baina hirugarren pertsonaren erabileraantzeman dezakegu argudioak ematerako orduan.

​Hartzaileari dagokionez, euskaldun heldu bati zuzenduta dagoela esan dezakegu, euskaraz idatzita dagoelako. Berria egunkarian idatzita dagoen heinean,  egunkari horiirakurtzen duen pertsona batentzat idatzita egongo lirateke. Baita jorratutako gaiarekikointeresa duen pertsona batentzat ere. Testu hau ongi ulertzeko, Iparraldeko euskal eskolenegoerari eta erreferentzia politikoei buruzko jakintza izan beharko lirateke, horretazmintzatzen delako, azalpenak eman gabe. 

​Erregistroari dagokionez, argi dago idatzizkoa dela, izan ere Berria egunkarianargitaratua dago. Bere idazteko modua aztertuz, esan daiteke estandarra dela, euskara batuanidatzita dagoelako denok ulertzeko moduan. Azkenik, erregistro orokorra erabiltzen duela esan dezakegu.

Testuan zehar igolrearen markak agerian geratzen dira. Horregatik, subjetiboa dela esan dezakagu. Testu subjetibo batden heinean, modalizazioaren bidea igorlearen markak ikusidaitezke. Hala nola, lehenengo pertsona plurala (Gure, gu…), Harridura eta galdera markak (“…Ikasi ahal izateko?”, “…auzitegira!”). Orokorrean, lexikoari daokionez, ikuspuntusubjetibo batetik eginda dago. Modalizazioa indartzendituzten hitz batzuk: Konplize, virus, inposatu, suntsitu…

​

          Koherentziari dagokionez, testua bi zatitan banatuta dago. Alde batetik, lehenengo biparagrafoak egongo lirateke non ideia nagusia; ustezko laguntzak daudela baina gerobenetakoak ez direla izango liratekeena. Eta bestetik bigarren zatiari dagokionez, Euskararenegoera txarra dela esaten du. Gainera, abertzaleei eta euskaldunei dei egiten die euskaraz hitzegin dezaten. Bukatzeko, azken paragrafoari dagokionez, diagnostiko errealista baten beharraaipatzen du.

Testuan zehar hitz batzuk errepikatzen dira, nolabaiteko kohesioa emateko eta irakurlearitestua irakurtzerakoa erraztasun amateko baita haria ez galtzeko ere. Honen adierazle dira; euskara, euskaldun…  Gaiarekin zerikusia dutelako. Horretaz gain, Lehenengo parrafotikbigarren parrafora pasatzeko erabilitako antolatzailea: “Bai,” non bi parrafoen arteko loturaemateko balio duen, hau da, lehenengo paragrafoan planteatutako galdera erretorikoaerantzuteko. Azkenik, esan beharra dago idazleak metaforen laguntzarekin paragrafobakoitzan bat erabilita lotura nabarmentzen duela, lehen esan bezala irakulearen irakurketaerrazten eta azkarragoa eginten.

Bukatzeko, Estilistikari dagokionez, bere testua ongi antolatuta dagoela esan dezakegu parrafoetan separatuta eta metaforen erabilerarekin.